Якуб Колас

ПАСЛУШНАЯ ЖОНКА

        І

    Эх, Тацянка! эх, дзяўчынка!

Дзе радзілася яна?

Таня—гожая былінка,

Таня—красачка-вясна.

Не дзяўчына—чараўніца,

Сьвет схадзі, такой няма,

İ ў палацах-камяніцах

Будзеш ты шукаць дарма,

Бо ня знойдзеш такой кралі,

Як Тацяна Чабарок.

Губкі тыя—ну, каралі,

Бровы—дужачкі-шнурок.

Тонкі стан і тварык белы,

Вочы-зоры—ясны дзень,

А як кіне погляд сьмелы,

Так і згоніць з сэрца цень.

Дух захваціцца хлапчыне,

У крыві агонь гарыць,

Як вачамі толькі ўскіне,

Або сьмехам адарыць.

Сохлі хлопцы па Тацяне,

Увіваліся за ёй

На вячорках, на гуляньні,—

Ды ў Тацяны нораў свой.

    Ну, і непакорная,

Ну, і наравістая—

Не кажы да трох!

Бойкая, праворная,

Гора з ёю чыстае,—

Ох, Тацянка, ох!

Толькі і камандуе,

Толькі і загадвае—

Любіць весьці рэй.

Ходзяць хлопцы бандаю,

Ды гадаюць надвае

Цішка і Андрэй:

Ажаніся—клопату

Набярэшся многа ты

Нажывеш бяды.

Будзе шуму-лопату

İ людзкога рогату,—

İ сьвішчы тады.

Хочацца і колецца—

Лёгка заняволіцца,

Дзеўка—крапіва!

Ходзяць хлопцы, галяцца.

Думкі-ж як наваляцца,

Ходзіць галава.

    На ўсе рукі хват Даніла,

Спрытны хлопец і дужэц.

Ростам—сажань, плечы—сіла,—

Адным словам, маладзец.

Толькі-ж… эх падбіт Даніла.

Чым? дзявочым хараством…

Эх, Тацяна! што зрабіла

Ты з Данілам-малайцом?

Ды Тацяна маладая,

Калі праўду ўжо сказаць,

На Данілу паглядае

Больш, як трэба паглядаць.

А Даніла не нарокам

Таню-любку пакахаў.

Аб красуні сінявокай

Сьніў і марыў і ўздыхаў.

İ як тут ён ні стараўся

Чары любасьці разьбіць,

Але сам сабе прызнаўся,

Што бяз Тані і ня жыць,

İ што там ні стане,

Яго будзе Таня,

А сам кажа: „Быць ня можа—

Уламлю цябе, нябожа,

Будзеш шоўкавая ты!“

İ да Тані йдзе ў сваты.

        ІІ

    Жывуць Таня з Данілаю,

İ цешыцца ён мілаю,

А сам ходзіць злы, пануры,

Нездаволены і хмуры,

İ на словы з ёю скупы,

Дзьмецца ўсё, бы мыш на крупы.

Жонка толькі паглядае,

Ды нічога не згадае.

„Чаго смуцен, мой Даніла?

Ці я чым не дагадзіла?

Ці ўжо стала нямілаю,

Што глядзіць ён магілаю?“

Запытала раз самога,

А ён толькі буркнуў строга:

„Будзеш усё ведаць,

Хутка пастарэеш…

Ось давай абедаць—

Потым зразумееш“.

    Прамаўчала маладзіца,

За стол мужа просіць сесьці,

Бо спрачацца ці гадзіцца?

За стол селі, сталі есьці.

Раптам пеўнік дзесь з-за печы,

Як і робіць ён спрадвеку,

Ці ў свой час ці не да рэчы,

Як зацягне—какарэку!

Раззлаваўся наш Даніла

İ за печ зірнуў няміла.

— Кыш, маўчы!.. Маўчы, зараза!

А ні чхні!—А пеўнік—зноў.

— Крыкні, ну, яшчэ з поўраза,

Галава твая далоў!—

    А Тацянка—зірк на мужа.

„Гэ! няўжо ты злы такі?“

İ спалохалася дужа,

Аж кальнула пад бакі.

Пеўнік-дурань, ня стрымаўся,

Галаву ўгару задраў—

На поўпесьні абарваўся,

Бо Даніла ня ўтрываў:

Хоп за пэўня! на калодку,

Галаву нажом адсек!

Жонку кінула ў дрыготку.

„Ну й сярдзіты-ж чалавек!“

А Даніла хоць-бы слова,

Кінуў пеўня, сам за стол.

Таня пеўніка ў прыпол,

Скубе пеўня адмыслова

İ так спрытна, глянуць міла—

Каб ён толькі не злаваў.

Адвярнуўся ў кут Даніла,

Сьмех яго апанаваў,

Ды нічым тут не азваўся

İ ўсё злосны, бы той воўк.

А тут кот адкуль ні ўзяўся

İ пад локаць яму—тоўк!

— Псік, ня лезь!—а коцік трэцца.

— Таўкані яшчэ—капут!

Тут Тацянка, як сарвецца!

— Псік, дурніца-шалапут!

Сама-ж думае сабе:

„Секане ката по лбе!“

За катка і гоп за дзьверы!

— Псік! хавайся! уцякай!..

İ сярдзіты-ж ён бяз меры!

Ой, Данілу не чапай.

Ой, Даніле не пярэч:

Галаву гатоў адсеч!

        ІІІ

    У вольныя хвіліны

Зьбіраюцца мужчыны

На прызьбе ці так дзе.

İ гутаркі жывыя,

İ жарты дармавыя,

İ сьмех там загудзе.

Ну, словам, як вядзецца,

Гаворка іх пляцецца,

Ня знаючы цанзур,

Ні густу літарацкага,

İ слова забіяцкага

Ня чэшуць тут пад шнур.

Гаворка йдзе супольная,

Квяцістая ды вольная,

Як коцціца той вал,

Бяз поваду, бяз вобруці,

Усім вядома, добра йсьці,

На ліха тут капрал?

Затое-ж, мае братцы,

Як спрэчкі разгарацца—

Паслухаць іншы раз!

Зайшла і тут гаворка—

Даруй ты мне, Тадорка:

Зачаў яе Тарас,

Хто мае жонку слаўную,

Паслушную ды спраўную,—

Ну, словам, пра жанок.

Крычалі, аж стаміліся,

İ чуць-чуць не пабіліся

З Будзілкам Лабанок.

— Куды варты вашы бабы?

Да работы яны слабы,

А вось Тэкля дык але:

Баба першая ў сяле!

İ паслушна, працавіта,

Да работы прагавіта,

Уварві ды падавай!—

Хваліць жонку Каравай.

— Што?!—крычыць Пятрусь Тачыла:—

Мая Ганна—ўсім прыклад!

— Ці-ж? а мешалкай вазіла,—

Пятруся кальнуў İгнат.

Крык і гоман разрастаўся.

İ канца ім ня відаць.

Тут стары Базыль падняўся.

— Хлопцы, ша! нашто крычаць?

Крыкі спрэчкі не разьвяжуць,

Слухай, Пётра і Кандрат:

Няхай нам жанкі пакажуць,

Ну, паслушнасьці прыклад.

    Палажылі грамадою

Жонкам пробу учыніць.

— Пётра! справа за табою—

Годзі, досыць гаманіць!—

Рушыў Пётра першы з месца

İ махае рукавом.

— Эй, Гануля! скажу нешта,

Ну, скарэй адно, бягом!—

Ганна, праўда, падбягае,

Нос уцерла аб падол…

— Ну, чаго табе?—пытае,

Азіраецца вакол.

Змоўклі хітрыя мужчыны.

Муж пачаў свой прыгавор:

— Бачыш, Ганна: унь драбіны—

Завязі іх на свой двор!

— Што?!—Гануля перабіла:—

А бадай ты не даждаў!

Хіба я табе кабыла,

Каб мяне ты запрагаў?—

    Так Пятруся адчытала,

Што Пятрусь, як пень стаіць.

İ ў другіх ахвота спала

Баб пры людзях зачапіць.

    Тут Даніла засьмяяўся,

Ўперад вышаў і сказаў:

— Я таго не спадзяваўся,

Каб верх жонцы муж аддаў.

Вось Тацяна—срэбра літа.

Хто тут з вашых ёй раўня?

İ разумна, працавіта

İ пакорна, як агня.

Эй, Тацяна! сюды, жыва!

Міг—зьяўляецца яна,

Падбягае і маўкліва—

Мусіць помніць пявуна—

На Данілу пазірае,

А ён толькі ссунуў броў:

— Бач, цялежка вунь старая,

Зацягні яе дамоў!—

İ Тацяна за драбіны,

Ды бягом з канца ў канец!

— Во, Тацяна малайчына!

Во, Даніла маладзец!

         1909 г.