Якуб Колас

„СЬВЯТЫ ЯН“

        I

    Арганісты, пан Сарнэцкі,

Убіраць прыйшоў касьцёл.

Заўтра сьвята, фэст важнецкі...

Эх, у ксёндза будзе стол!

А гасьцей, гасьцей наедзе:

Арандатараў, паноў.

Многа будзе на абедзе

Розных клерыкаў, ксяндзоў.

Там пальлюцца рэчкай віны,

Грымне весела раяль,

А ксянжулькіна Мальвіна

Аздабляць будзе той баль.

    Стаў народ ужо зьбірацца

З розных месц, далёкіх сёл...

Ну, то трэба-ж пастарацца

Як найлепш убраць касьцёл.

На дзядзінцы ўюць дзяўчата

З красак-зелені вянкі.

Праца шчыра распачата,

Завіхаюцца жанкі.

Арганісты знае справу

İ мастацкі мае густ,

Рэй вядзе, вядзе на славу,

Хоць мазоліўся тут глузд.

Ды затое-ж на зьдзіўленьне

Быў убраны той касьцёл.

Сьвяты Ян паўзьверх адзеньня

Апяразан быў упол

Паяском з жывых расьлінак,―

Ну, той Ян аж зіхаціць!

Як-бы ўвесь сьвяты будынак

Ён хацеў сабой зацьміць.

    А касьцёл быў у чэсьць Яна.

На падмурку сьвяты Ян

Першым чынам яшчэ зрана

Вельмі гожа быў убран.

Павыходзілі з касьцёлу.

Затрымаўся арганісты,

Сам здаволены, вясёлы,

Прад людзьмі і богам чысты.

Запыніўся перад Янам.

Эх, і хораша-ж убран!

Дагадзіў парафіянам,

Дагадзіў Сарнэцкі пан!

Хараство, любата!

А вяночак!

Паясочак!

А як ручачка ўзьнята!

    Пастаяў крыху Сарнэцкі,―

Гэта ― Ян, брат, ня сноп грэцкі,

Адпусьці ты, божа, грэх!

Паказаць людзям ня сьмех:

Хоць вязі яго ў Варшаву,

Хоць у Вільню, хоць куды!

Так зрабіў Сарнэцкі справу,

Як ні ў якія гады.

Толькі вось адна загана:

Вянок трохі завысока.

İ Сарнэцкі ў момант вока

На падмурак скок да Яна!

Але тут неспадзявана

Стук сьвятога плячуком!

Ян аб землю старчаком!

Дарожачкай самай простай

Ды галоўкай аб памост той!

Лоб пабіўся на кавалкі,

Нос зьляцеў аж на дзядзінец...

Вось гасьцінец, дык гасьцінец!

Вось дык ліха, пераполка.

Па касьцёлы гук панёсься,

Бы злы дух зарагатаў,―

Пан Сарнэцкі аж затросься,

Холад, жар яго праняў.

Што-ж то будзе?! О, няшчасны!

Што рабіць тут? што чыніць?

Лепш-бы чэрап свой уласны

Аб памост яму пабіць.

Ломіць рукі арганісты,

Тужыць, вокхае бядак.

Мусіць сам злы дух нячысты

Так накпіў з яго, лайдак.

        II

    ― Што пан гэтак засмуціўся?

Зірк ― сусед яго, Вінцэнт!

    ― О, мой браце! Ян пабіўся

На кавалачкі, нашчэнт!..

А бадай цябе агні!

Глянь адно, браток, зірні:

Бачыш? Нос дзе, вунь дзе вушка,

Там кавалак барадаты...

Яне, Яне, божы служка!

Нарабіў ты мне бяды!..

А бадай-жа цябе пяруны!

Што нарабіў я, дурны?!

Ось Сарнэцкі пастараўся!

Дагадзіў сьвятому духу!

Ось папаўся, дык папаўся ―

Як лісіца ў саладуху!

Вось ты бога і пахваліш!

А бадай цябе паралюш!

İ нашто вянок чапаў я?

О, халера, о, пся маць!

Сьмех і грэх на ўсе Заслаўе...

İ як фэст нам сьвяткаваць?..

― Кінь, пан, енчыць! Глупства, пане!

İ сам Ян таго няварты!

Калі мёду пан дастане

İ сьпірытусу з паўкварты,

Ды калі мне зафундуе,―

Дзіва-цуд я спраўлю:

Засьпяваюць „алялюе“―

Так касьцёл услаўлю!

― Браце мілы!

Да магілы

Не забуду ― памажы!

Вядро мёду,

Толькі зьнішчы перашкоду,

Сьвет мне белы разьвяжы.

İ дзьве кварты ―

Глупства, жарты:

Гарнец зараз-жа нясу!

Пачастую,

Патрактую

İ засмажу каўбасу!

― Калі так, ня плач па Яну:

Замест Яна сам я стану!

― Пан Вінцэнты! мілы браце!

Бог цябе мне пасылае!

Хай пан бог табе заплаціць,

Матка боская сьвятая.

У касьцёле сьвентаянскім

Будзешь „Янам“ элеганцкім!

Каранован каронаю,

Будзеш нашай абронаю!

    Яна вынесьлі, схавалі,

Самі ўсю ноч балявалі,

А назаўтра, чуць разднела ―

Не забыў Вінцэнты дзела ―

Від сьвятога ён прымае,

На падмурку стаў, як трэба,

Вочы ўзьвёў, бы Ян, на неба,

Руку ўгору паднімае.

― Ну, як браце?

― Дасканала!

    Богу хвала!

        III

    А тымчасам сонца ўстала.

Людзі сходзяцца ў касьцёл.

Звон касьцельны са званіцы

Час вітае ўжо дзяньніцы,

Гудам коціцца вакол.

    Каля „Яна“ аж завозна.

Тут і пана згледзець можно,

İ кабетак-маладзіц,

İ дзяўчатак-чараўніц,

İ бабулек твар набожны,

İ ўсе ціснуцца, бо кожны

Хоча выказаць пашану,

İ ахвяры зносяць „Яну“:

Хто абрус, хто палаценца,

Хто ільну, хто рушнічок

İ цалуюць ― хто ў каленца,

Хто ў галёнку ўлепіць чмок.

    „Ян“ стаяў, не варушыўся,

Ён трымаўся і крапіўся,

Ліха-ж вынікла няждана:

Мёд на вусах быў у „Яна“.

Чуюць пчолы ― пахне мёдам,

İ на мёд яны ляцяць

İ над „Янам“ карагодам

İ снуюцца і зьвіняць.

„Ян“ пакуль што не шманае,

Але-ж, ліхенька, пчала

Каля вуха завіла

İ на вус яму сядае,

Губы лапкамі казыча.

„Вось хвароба!“ „Ян“ мармыча

„İ прыстала-ж, як смала,

Тфу ты, чортава пчала!“

― Божа мілы! „Ян“ злуе,

Як-бы ён на нос плюе! ―

Кажа ціхенька бабуля:

Ці ты бачыш, Пабіян?..

Во! зірні, зірні, Гануля:

Губкі крывіць божы Ян!..

Божа ядыны!

Одпусьць гжэхі нашы і віны!

    Людзі дзівяцца, глядзяць,

Сталі божкаць і ўздыхаць,

Пчолка-ж поўзае й нябыта,

Хоць ты махалам махай.

― Фрру! як фыркне „Ян“ сярдзіта,

Ды як крыкне: а-я-яй!

От-жа, гадаўка, ўпякла!

Каб ты-ж выдахла была! ―

Ды з падмурку як сарвецца,

Ды як рынецца ў народ!

Наўскапыта „Ян“ нясецца

Праз дзядзінец на гарод!

А за ім парафіяне.

― О, куда ты, сьвенты Яне?

Пане Яне! не ўцякай!

Пане Яне, пачакай!

А „Ян“, скінуўшы манаткі,

Прэ ў каноплі без аглядкі.

1918 г.